Merkez Bankası’nın üçüncü çeyrek raporuna yansıyan verilere göre vatandaş ve işletmelerin bankalardan aldığı krediler artarken, söz konusu kredilerin bankalara geri ödemesinde ise sorun yaşanıyor.
Bir önceki döneme göre yüzde 44’lük artış… Ülkemizde faaliyet gösteren bankalar 2023 yılının Haziran sonu itibarıyla 2 milyar 778 milyon TL’lik tahsil edemediği kredi taksiti var. Daha da önemlisi bu rakam bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 44.17 oranında artış gösterdi.
Kredi kullanımı artışta… Ekonominin daralmasıyla vatandaşın bankalardan borçlanma oranı da arttı. 2023 yılının üçüncü çeyreğinde kredilerin 28 milyar 795 milyon TL’si Türk Parası cinsinden, 49 milyar 340,8 milyon TL’si yabancı para cinsinden kredi kullanıldı. Bir önceki çeyrek döneme göre Türk parası kredilerde yüzde 5.97, döviz kredilerde yüzde 5.67 artış oldu.
Devlet daha fazla borçlandı… 2023 yılı Eylül ayı itibarıyla bankaların kullandırdığı kredilerinin yüzde 84.93’ü özel sektöre, yüzde 15.07’si ise kamuya gitti. Kamunun kullandığı krediler bir önceki çeyreğe göre 10 milyar 660 milyon TL’den 11 milyar 778 milyon TL’ye yükselirken, geçen yılın aynı dönemine göre kamu kesimine kullandırılan kredilerde yüzde 32.93 artış yaşandı.
100 bin TL’den büyük krediler tercih edildi… Eylül ayı sonunda 100 bin TL’den büyük kredilerin toplam krediler içindeki payı yüzde 91.26 olurken, ikinci sırayı yüzde 2.82’lik payla 51-100 bin TL dilimindeki krediler oluşturdu. En düşük kredi kullanımı ise yüzde 1,27’lik payla 1-10 bin TL tutarındaki krediler diliminde gerçekleşti.
Cemre CEMALİ
Bankalardan alınan krediler her geçen gün artarken, bankaların Tahsili Gecikmiş Alacakları (TGA) da aynı paralelde yükseliyor.
Aldıkları ücretlerle geçinemeyenler çareyi bankadan borçlanmakta buluyor ancak geri ödemekte zorlandığı için günü geldiğinde borcunu ödeyemiyor. Bu nedenle de son bir yılda bankaların TGA’ları arttıkça arttı.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın yılın üçüncü çeyreği için açıkladığı bülten de bu durumu gözler önüne serdi.
3 aylık bültene göre; kredilerin 28.795,2 milyon TL’si Türk Parası (TP) cinsinden, 49.340,8 milyon TL’si Yabancı Para (YP) cinsinden tercih edilirken, bir önceki çeyrek döneme göre TP cinsinden kredilerde yüzde 5,97, YP cinsinden kredilerde yüzde 5,67 artış oldu.
Kredi kullanımı artarken bankaların alacağı da arttı. TGA’lar Eylül ayı sonu itibarıyla yüzde 0,81 azalarak 2.755,6 milyon TL’ye geriledi ancak bir yıl öncesine göre yüzde 44,17 oranında arttı.
Bankaların alacağı arttı
2023 yılının Haziran sonu itibarıyla 2.778,2 milyon TL olan sektörün toplam tahsili gecikmiş alacakları, 2023 yılı Eylül ayı sonu itibarıyla yüzde 0,81 azalarak 2.755,6 milyon TL’ye geriledi. Tahsili gecikmiş alacaklarda bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 44,17 artış görüldü.
2023 yılının Temmuz, Ağustos, Eylül aylarını kapsayan üçüncü çeyreğinde, toplam aktifler 200.147,1 milyon TL, toplam brüt krediler 80.891,6 milyon TL seviyesinde gerçekleşirken; TGA’lar 2.755,6 milyon TL, özel karşılıklar 1.498,5 milyon TL oldu.
Banka grupları bazında incelendiğinde, 2023 yılı Eylül ayında kamu eliyle yönetilen bankalarda toplam aktifler 36.227,1 milyon TL, toplam brüt krediler 14.125,9 milyon TL, TGA’lar 214,9 milyon TL, özel karşılıklar ise 213,1 milyon TL seviyesinde gerçekleşti.
Özel bankalarda TGA sorunu
Özel sermayeli bankalarda ise toplam aktifler 87.414,2 milyon TL, toplam brüt krediler 42.445 milyon TL, TGA’lar 2.077 milyon TL, özel karşılıklar 1.033,1 milyon TL düzeyinde gerçekleşti.
Şube bankalarında toplam aktifler 76.505,8 milyon TL, toplam brüt krediler 24.320,7 milyon TL, TGA’lar 463,7 milyon TL, özel karşılıklar 252,3 milyon TL seviyesinde.
2020 yılı Mart ayından itibaren düşüş trendinde olan TGA dönüşüm oranı 2022 yılı Eylül ayından itibaren artmaya başladı ve Aralık ayında yüzde 4,89 seviyesinde gerçekleşti.
TGA dönüşüm oranı yüzde 3,41 geriledi
2023 yılı Mart ayında tekrar düşüş trendine giren TGA dönüşüm oranı, Mart ayında yüzde 4,49, Haziran ayında yüzde 3,62, Eylül ayında yüzde 3,41 seviyesine geriledi.
TGA için ayrılan özel karşılıkların toplam TGA’ya oranı 2023 yılı Haziran ayında yüzde 52,59 iken Eylül ayında 1,79 puan artarak yüzde 54,38 seviyesine yükseldi.
Şube bankaların payı arttı
2023 yılı üçüncü çeyreğinde kamu eliyle yönetilen bankaların ve özel sermayeli bankaların toplam TGA içindeki payları bir önceki çeyreğe göre azaldı ancak şube bankaların payı arttı.
Buna göre, bu yılın Haziran-Eylül döneminde kamu eliyle yönetilen bankaların payı yüzde 7,86’dan yüzde 7,8’e, özel sermayeli bankalarının payı yüzde 75,4’ten yüzde 75,37’ye gerilerken, şube bankaların payı ise yüzde 16,74’ten, yüzde 16,83’e yükseldi.
Eylül 2023 ile geçen yılın aynı döneminde özel sermayeli bankaların toplam TGA içindeki payı yüzde 73,46’dan yüzde 75,37’ye, şube bankalarının payı yüzde 14,62’den yüzde 16,83’e yükseldi, kamu bankalarının payı ise yüzde 11,91’den yüzde 7,8’e geriledi.
14.519 milyon TL tüketici kredisi alındı
2023 yılı Eylül ayı itibarıyla geçmiş dönemlerde olduğu gibi krediler toplamı içinde birinci sırada 56.308,8 milyon TL ile işletme kredileri yer alırken onu 14.519 milyon TL ile tüketici kredileri izledi.
Brüt krediler 2023 yılı üçüncü çeyrekte bir önceki çeyreğe göre yüzde 5,54 artış gösterdi.
Eylül 2022 – Eylül 2023 döneminde brüt kredilerde 30.023,3 milyon TL artış yaşanırken, işletme kredileri 36.259,2 milyon TL’den 56.308,8 milyon TL’ye, tüketici kredileri ise 8.606,6 milyon TL’den 14.519 milyon TL’ye yükseldi.
Türk Parası cinsinden krediler yüzde 5,97 arttı
2023 yılının üçüncü çeyreğinde kredilerin 28.795,2 milyon TL’si Türk Parası (TP) cinsinden, 49.340,8 milyon TL’si Yabancı Para (YP) cinsinden tercih edildi.
Söz konusu dönemde, bir önceki çeyrek döneme göre TP cinsinden kredilerde yüzde 5,97, YP cinsinden kredilerde yüzde 5,67 artış gerçekleşti.
Brüt kredilerin banka gruplarına göre payları incelendiğinde, 2023 yılının üçüncü çeyreğinde bir önceki çeyreğe kıyasla kamu eliyle yönetilen bankaların payının yüzde 17,97’den yüzde 17,46’ya, özel sermayeli bankaların payının yüzde 52,48’den yüzde 52,47’ye geriledi.
Eylül 2022 – Eylül 2023 döneminde şube bankalarının payında artış yaşanırken, kamu eliyle yönetilen bankalar ve özel sermayeli bankaların payında ise azalış gerçekleşti.
Kredilerin yüzde 91,26’sı 100 bin TL’den fazla
2023 yılı üçüncü çeyreği sonunda 100 bin TL’den büyük kredilerin toplam krediler içindeki payı yüzde 91,26 olurken, kredi büyüklüklerinde ikinci sırayı yüzde 2,82’lik payla 51-100 bin TL dilimindeki krediler oluşturdu.
11-50 bin TL ve 0-Bin TL tutarlarındaki krediler ise, toplam kredilerin sırasıyla yüzde 2,62 ve yüzde 2,03’ünü oluşturdu. Sektördeki en düşük kredi kullanımı ise yüzde 1,27’lik payla 1-10 bin TL tutarındaki krediler diliminde gerçekleşti.
2023 yılının üçüncü çeyreğinde bir önceki çeyrek döneme göre kısa vadeli krediler 21.199,3 milyon TL’den 23.003,3 milyon TL’ye, orta ve uzun vadeli krediler ise 52.668,3 milyon TL’den 55.132,7 milyon TL’ye yükseldi.
Eylül 2022 ile Eylül 2023 döneminde kısa vadeli kredilerde yüzde 71,24, orta ve uzun vadeli kredilerde ise yüzde 55,2 artış yaşandı.
Kamu kredileri yüzde 32,93 arttı
2023 yılı Eylül ayı itibarıyla bankacılık sektörü toplam kredilerinin yüzde 84,93’ü özel sektöre, yüzde 15,07’si ise kamu sektörüne kullandırıldı.
Söz konusu dönemde kamu kesiminin kullandığı krediler bir önceki çeyreğe göre 10.660,2 milyon TL’den 11.778 milyon TL’ye, özel kesim kredileri ise 63.207,4 milyon TL’den 66.358 milyon TL’ye yükseldi.
Eylül 2022 – Eylül 2023 döneminde kamu kesimine kullandırılan kredilerde yüzde 32,93, özel kesime kullandırılan kredilerde ise yüzde 65,49 artış yaşandı.
