Rusya-Ukrayna Savaşı’nın başlamasıyla sorunu yaşayan Avrupa, enerji güvenliğini sağlamak amacıyla Orta Asya’nın en büyük üreticisi ve ihracatçısı konumundaki Türkmenistan ile bu alandaki iş birliklerini geliştirmeye yönelik çabalarını artırdı.
Türkmenistan’ın 2008’de AB ile imzaladığı enerji iş birliği ve karşılıklı anlayışa ilişkin Çerçeve Anlaşması’na dayalı, taraflar arasında enerji alanındaki iş birliği yeni bir döneme girdi.
Bunun üzerine 2011’de eski Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhamedov ve dönemin Avrupa Komisyonu Başkanı Jose Manuel Barroso’nun başlattığı Trans-Hazar Doğalgaz Boru Hattı projesinin yapım görüşmeleri yeniden ön plana çıktı.
Türkmen gazının Azerbaycan üzerinden Türkiye ve Avrupa’ya ulaştırılmasına ilişkin zapt imzaladı
Türkiye ve Azerbaycan’ın ortak girişimiyle Trans Hazar boru hattı projesi kapsamında Türkmenistan gazının Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı’na (TANAP) bağlanması gündeme gelirken bununla ilgili ilk adım, 14 Aralık 2022’de Türkmenistan’ın Avaza bölgesinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Türkmenistan Devlet Başkanı Serdar Berdimuhamedov’un katılımıyla düzenlenen Türkiye-Azerbaycan-Türkmenistan Devlet Başkanları 1. Zirvesi’nde atıldı.
Zirvede konuşan Erdoğan, “Türkmen doğalgazının Batı pazarlarına taşınması için çalışmalara artık başlamamız gerekiyor. Hazar’daki dostluk sahasında, Türkmen ve Azerbaycanlı kardeşlerimizle iş birliğine hazırız.” ifadelerini kullanmıştı.
Zirvede liderler, Türkmenistan gazının Türkiye ve Avrupa’ya ulaştırılması için üç ülke arasında Enerji Alanında İşbirliğinin Geliştirilmesine Dair Mutabakat Zaptı imzalarken, bu belge, Türkmen gazının Azerbaycan üzerinden Türkiye ve Avrupa’ya ulaştırılması için önemli bir yasal altyapıyı oluşturuyor.
Mutabakat zaptı, Türkmen doğalgazının TANAP üzerinden Türkiye ve Avrupa’ya taşınabilmesi için Türkmenistan’a önemli fırsatlar sunarken zirvede, bu konunun detaylarını değerlendirmek için üç ülkenin yetkililerinin yer alacağı bir çalışma grubu oluşturulması da kararlaştırıldı.
Bu projenin hayata geçirilmesiyle hem Avrupa’daki enerji krizi sonucu ortaya çıkan doğalgaz sorununun çözümüne katkıda bulunulması hem de Türkmenistan’ın doğalgaz ihracatı coğrafyasının Avrupa’ya doğru genişlemesi umuluyor.
Türkmenistan, doğalgaz tedarikçileri ve tüketicileri arasında kilit konumda
Türkmenistan, sahip olduğu enerji rezervleri ve üretimiyle bölgedeki doğalgaz tedarikçileri ve tüketicileri arasında kilit konumda bulunuyor.
Resmi verilere göre, doğalgaz rezervlerinin yaklaşık 15 trilyon metreküp olarak tahmin edildiği Türkmenistan, bir taraftan üretimini artırmak için çaba gösterirken diğer taraftan da doğalgaz ihracat hacmini yükseltmeyi ve ihracat coğrafyasını genişletmeyi hedefliyor.
2020’de 66 milyar metreküp doğalgazın üretildiği Türkmenistan’da, enerji sektörünün geliştirilmesine yönelik yatırım projelerinin hayata geçirilmesi sonucunda 2021’de bu rakam 83 milyar metreküpe çıkarıldı. Böylece ülkenin bağımsızlığını kazanmasından bu yana yıllık en yüksek doğalgaz üretim seviyesine ulaşıldı.
Yıllık ortalama 80 milyar metreküple Orta Asya’nın en büyük doğalgaz üreticisi Türkmenistan, bunun yarısından fazlasını ihraç ediyor.
Türkmenistan’da yıllık üretilen doğal gazın yaklaşık 35 milyar metreküpü ülke içinde tüketilirken, 40 milyar metreküpü Çin’e, kalan kısmı ise Rusya, Özbekistan ve İran üzerinden Azerbaycan’a ihraç ediliyor.
Türkmenistan-Özbekistan-Kazakistan-Çin boru hattı
İlk şebekesi 2009’da hizmete açılan Türkmenistan-Özbekistan-Kazakistan-Çin boru hattının 3 farklı şebekesi üzerinden halen yıllık yaklaşık 40 milyar metreküp doğalgaz satışı gerçekleştiren Türkmenistan, halihazırda Çin’in en büyük tedarikçisi konumunda.
Çin ile boru hattının 4. şebekesinin inşasına ilişkin görüşmeler sürerken, bunun faaliyete geçmesiyle, boru hattı üzerinden yıllık ortalama 50 milyar metreküp Türkmen doğal gazının Çin’in güney bölgelerine ulaştırılması mümkün olacak.
Türkmenistan, Rusya’nın başını çektiği üçlü gaz birliğine “soğuk yaklaşıyor”
Bu arada, Ukrayna-Rusya Savaşı’nın başlamasıyla Batı’nın yaptırım ve ambargolarıyla karşı karşıya kalan Rusya, enerji alanında yeni arayışlar kapsamında Türkmenistan’ı da Kazakistan ve Özbekistan ile oluşturdukları üçlü doğalgaz birliğinde görme niyetini ifade etti.
Rusya’nın bu planı, Çin’in ana doğalgaz sağlayıcısı Türkmenistan’ı memnun etmedi.
Bununla ilgili konuşan Türkmengaz Devlet Kurumu Başkan Yardımcısı Murat Arçayev, “üçlü gaz birliği” ile hangi genişleme fırsatlarından bahsedildiği ve bununla hangi ülkelerin ilgilendiği gibi konuların açıklığa kavuşturulması gerektiğini belirtirken, uzmanlar, Arçayev’in sözlerini, Türkmenistan’ın “üçlü gaz birliğine soğuk yaklaştığı” şeklinde yorumladı.
Haber Kaynağı: Anadolu Ajansı (AA)
