Ekonomi ve Enerji Bakanı Amcaoğlu, bir yıl önce meclisten geçen; ancak henüz uygulamaya girmeyen Hal Yasası ile ilgili gelinen süreci KIBRIS’a değerlendirdi.
“Plan proje kısmı tamamlanmak üzere”… Bakan Amcaoğlu, haller ile ilgili ilk önce mevzuat tarafını hallettiklerini, şimdi de plan proje kısmını tamamlamak üzere olduklarını söyledi. Amcaoğlu, ihale ve inşaat sürecinin tamamlanmasıyla fİilen hallerin inşa edileceğini belirterek, “Kayıt dışı sebze ve meyve piyasasını kayıt altına alabilmek için halleri illaki kurmak zorundayız.” diye konuştu.
10 milyar TL’lik hacim… Amcaoğlu, “Yaş meyve sebze piyasası yaklaşık 10 milyar TL’lik bütçe hacmine sahip. Biz çok daha üzerinde olduğunu düşünüyoruz. Haller kurulurken esas amaç, ülkedeki yaş meyve sebze piyasasının hacminin, ihtiyacının ve nerede, ne kadar üretildiği verilerine ulaşmak. Neyi yönettiğimizi, neye ihtiyacımız olduğunu, neyi inşa etmek zorunda olduğumuzu bilmek istiyoruz.” dedi.
Cemre CEMALİ
Yaş meyve ve sebzelerin toptan satışının yapılacağı hallerin kurulmasını öngören Hal Yasası’nın yürürlüğe girmesinin ardından tam 1 yıl geçti ancak yasa henüz uygulamaya girebilmiş değil.
Toptan mal ticaretinin sadece haller aracılığıyla olmasını, yıllık üretim ve talep hakkında bilgi sahibi olunmasını, oluşacak veri tabanı sayesinde ise meyve sebze üretiminin planlanabilmesini öngören yasanın ne zaman uygulanacağı merakla bekleniyor. Tüzükleriyle birlikte yasanın uygulamaya girmesiyle murat edilen haller de yaşam bulacak.
Cumhuriyet Meclisi’nde 13 Mart 2023 tarihinde oybirliğiyle onaylanan Hal Yasası, Cumhurbaşkanı’nca da onaylanarak Resmi Gazete’de yayımlanmış ve yürürlüğe girmişti. Üzerinden 1 yıl geçmesine rağmen tüzükleri de henüz hazır değil.
KIBRIS’a konuşan Ekonomi ve Enerji Bakanı Olgun Amcaoğlu, Hal Yasası ile ilgili gelinen süreçte ilk olarak mevzuat kısmını hallettiklerini, şimdi ise plan- proje kısmını tamamlamak üzere olduklarını, sonrasında ise hallerin ihale ve inşaat sürecinin tamamlanacağını açıkladı.
“Serüveni doğru kurgulamak zorundayız”
Olgun Amcaoğlu, önemli bir yasa olan Hal Yasası’nın bütün muhatapları ile birlikte defalarca kez toplantı yaptıklarını ve hâlâ görüşmelerin devam ettiğini ifade ederek, gıda güvenliği ve halk sağlığının söz konusu olduğunu belirtti.
Hem haksız rekabeti ortadan kaldırmak, hem de doğru ürünü ithalatta ve üretim noktalarında takip edebilmenin önemine işaret eden Amcaoğlu, pazardan, vatandaşın sofrasına gidene kadarki serüveni doğru kurgulamak zorunda olduklarını söyledi.
Amcaoğlu, yasanın içerisinde yer alan mevzuata göre, en az 2, en fazla da 5 hal kurulabileceğini anımsatarak,
şu ana kadar muhataplarla yapmış oldukları görüşmelerde hangi bölgelerde ne kadar hal ihtiyacı olduğuna yönelik görüşler aldıklarını kaydetti.
“Otorite Tarım Bakanlığında”
Yaşayan bir hal görebilmek ve bu projeyi ülkemize adapte edebilmek için yürüttükleri çalışmalarda son noktaya geldiklerine işaret eden Amcaoğlu, “Planlama ve İnşaat Dairesi’nin bizden beklediği referans noktalarının verilerini çok kısa sürede Tarım Bakanlığı hazırlayıp tamamlayacak. Tarım Bakanlığı bu konuda en yüksek iradeye ve otoriteye sahip devlet kurumudur. Hangi hallerin nerelere kurulacağı netleştikten sonra düşünülen, harita üzerinde bir doğuya, bir de batı bölgesine yakın noktaya kurulması ile alakalıdır.” dedi.
Amcaoğlu, kendilerine ulaştırılacak referans noktaları ile hallerin hangi bölgelere kurulacağı, hangi noktalara inşa edileceği ile ilgili yürütülen çalışmalar sonucunda süratle ihaleye çıkılacağını ifade ederek, “Şubat ayı sonu diye düşünmüştük ama Tarım Bakanlığı çok daha hassas şekilde çalışmalarını sürdürüyor. Neyi ihale edeceğimizi, nasıl ihale edeceğimizi ve neyin inşa edileceğini biliyoruz. Planlama İnşaat Dairesi’nin çalışmaları neticesinde projeler hazır.” vurgusu yaptı.
Sebze ve meyve üretimi ve ithalatının gıda güvenliğine, sağlık kurallarına ve kalite standartlara uygun bir şekilde kayıt altına alınmasının ve serbest rekabet koşullarının oluşturulmasının amaçlandığını belirten Amcaoğlu, “hal yasası görüşülürken etkin bir şekilde malların tedarikinin dağıtımı, satış süreci ve tüketicinin hak ve çıkarlarının korunmasıydı düşünülen. Tam da bu noktada düşünülenleri, yaşayan bir organizma olacak olan hal ve hal yasası ile birlikte hallerin içerisinde insanlarımızın hizmetine sunmaktır amacımız.” şeklinde konuştu.
“Tartı ücretleri yıllardır belediyeler tarafından tahsil ediliyor”
Olgun Amcaoğlu, Hal Yasası ile ilgili çalışmaların hangi aşamada olduğunun sorulmasının ve takip edilmesinin çok önemli olduğunun altını çizerek, şöyle devam etti:
“Yasayı, her şeyi hallettik, tüzükler hazır demekle olmuyor. Halle ilgili tartı ücretleri yıllardır belediyeler tarafından tahsil ediliyor ancak halin olduğu bir belediye veya bölge maalesef söz konusu bile değil, kurulmadı, tam anlamıyla yok yani. Mağusa’da bir hal çalışıyor, adına hal deniyorsa, maalesef. Mülkiyet ile ilgili yaşananlardan sonra Gönyeli’deki de kapanmak üzere ki orası da Gönyeli Belediyesi’nin malı değildi. Yeni bir hale ihtiyaç var.”
Amcaoğlu, hem doğuda, hem batıda, yeni planlamalarla çok kısa sürede ortaya çıkacak ihale süreçleri ile hep konuşulan insan sağlığı, haksız rekabeti ve kayıt dışılığı önleme konusunda atılan adımların artık bir değer bulacağını belirterek hallerle ilgili şunları anlattı:
“Biz halkımızın çok kısa bir süre için müsaadelerini istiyoruz. Çok hassas olan bu konuda acele edip bir şeyleri gözden kaçırıp yanlış bir şeyler inşa etmek istemiyoruz. Tabiî ki hal kurulup çalıştıktan sonra ilgili bakanlıklar ve belediyeler oralarda görevini ifa ederken halkın huzuruna çıkacak olan sebze, meyve hatta süt ve süt ürünleri, et ve et ürünlerinin yer alacağı hal, yaşayan organizma şeklinde ortaya çıkarken, ihtiyaçlar belirlenirken bazı eksiklikler söz konusu olabilecek. Belki de yanlışlıklar da ortaya çıkacak. Bu süreçte onları da düzeltme şansımız olacak. Çünkü bu güne kadar ülkemizde gerçek anlamda ortaya çıkan ve hal burasıdır denilebilecek bir yapı maalesef mümkün değildi.”
“Proje kısmı tamamlamak üzere”
Olgun Amcaoğlu, bunu mümkün hale getirmek için ilk önce mevzuat tarafını haletliklerini şimdi ise plan proje kısmını tamamlamak üzere olduklarını söyleyerek, sonrasında ihale ve inşaat sürecini tamamlayarak bundan sonraki süreçlerde halin gerçek anlamda insanların huzuruna sunulması için işlemleri tamamlayacaklarını açıkladı.
Ülkenin yaş sebze meyve ihtiyacının yüzde 30’unun ithalatla giderildiğini, yüzde 70’inin ise bir kısmının ülkenin batısında, önemli bir kısmının da doğusunda üretildiğini ifade eden Amcaoğlu, şöyle devam etti:
“Şu anki rakamlara baktığımızda yaş meyve sebze piyasası yaklaşık 10 milyar TL’lik bütçe hacmine sahip. Biz bunların çok daha üzerinde olduğunu düşünüyoruz. Haller kurulurken esas amaç gerçek anlamda ülkedeki yaş meyve sebze piyasasının hacminin ihtiyacının ve nerede, ne kadar üretildiği, iç üretim hacminin ne olduğu, ithalatın bu ülkeye ne kadar getirebilme şansının olabileceğini tekrardan verilerle şekillenmesini sağlamaktır. Neyi yönettiğimizi, neye ihtiyacımız olduğunu, neyi inşa etmek zorunda olduğumuzu bilmek istiyoruz.”
“Halleri illaki kurmak zorundayız”
Olgun Amcaoğlu, veriler ışığında ilk önce bir yerden start verip ihtiyaca göre hal yasasının ve hallerin şekillendirileceğini kaydederek “Belki 2 hal değil 3-4 belki de 5 hal inşa etmek zorunda kalacağız. Ancak bir yerden veriye ulaşabilmek ve kontrol edebilmek için kayıt dışı sebze ve meyve piyasasını kayıt altına alabilmek için halleri illaki kurmak zorundayız” ifadelerini kullandı.
Hal yasasının ve halin içerisinde aktivitesini sağlayacak olan bütün kurumların görüşlerinin alındığını ve ihtiyaç doğrultusunda hareket edilmesi noktasında adımların atılmaya başlandığını söyleyen Amcaoğlu, ihaleye çıkıp inşaata başlandıktan sonra muhataplarla birlikte projenin uygulandığı bölgede halin nasıl yaşadığı, nasıl hayat bulduğunu, hangi modelde ve ölçekteki halin çalışmasının daha uygun olacağını yerinde gözlemleme adına o bölgenin ziyaret edileceğini vurguladı.
“Tüzükler anlam ifade etmeyecek”
Olgun Amcaoğlu, Hal Yasası’nın tüzükleri eksik bir yasa olduğuna yönelik yapılan eleştirilere de şu yanıtı verdi:
“Bunlar hazır olan tüzükler. Nasıl ki yasayı geçirdik, şu an uygulamada değil. Kurulmamış bir hal yapısı içinde tüzükleri geçirmiş olmanız, yaşamayan bir organizma içinde bir anlam ifade etmeyecek. Geçen yasa, devletin kuracağı, çalıştıracağı hallerle ilgilidir. Şu an çalıştığı iddia edilen hallerde bizim yayınladığımız mevzuatlar uygulanmak zorunda değil. Tüzükler de hazır, onlar da uygulanamıyor. Hepsinin beraber uygulanacağı nokta Hal Yasası gerçekten yaşayabilir inşa edilmiş şekliyle hayata geçtiği andan itibaren olacak. Yoksa tüzükleri hazır olan, yasası geçmiş olan Hal Yasası’nın şu an tüzüğe veya yasal mevzuattaki herhangi bir noktadaki atılıma ihtiyacı yok. Bu saatten sonra plan projenin hazır olduğu noktada en son nerede inşa edileceği ile kararın son şeklini alması ve ihale sürecinin tamamlanması ve ihale sürecinin tamamlanması ve devamında bir yıllık süre içerisinde inşaatın tamamlanıp halin yürürlüğe girmesi gerçekleşecek.”
Fotoğraflar: Umut Ekin ŞAHİN
