Bir yandan hellimin Avrupa’ya satışı sürecinde Yeşil Hat Tüzüğü ile ilgili yeni bir mekanizma kurulması beklenirken, öte yandan hellimin yapımında kullanılan küçükbaş hayvan sütü oranı konusunda sıkıntı sürüyor
“Hayvanların yüzde 70’i sağılmıyor”… Hayvan Üreticileri ve Yetiştiricileri Birliği Başkanı Mustafa Naimoğulları, küçükbaşın sadece yüzde 30’unun süt verimi için sağıldığını, yüzde 70’inin ise kuzu üretimi için kullanıldığını ifade etti. Naimoğluları, “Hellimi Avrupa pazarına da pazarlayabilmemiz için, küçükbaş hayvan sütünü her geçen yıl daha çok artırma eğiliminde olduğumuzu göstermemiz gerekiyor” vurgusu yaptı.
“Alım garantisi şart”… Başkan Naimoğulları, ülkemizde hellim üretiminde küçükbaş hayvan sütü oranının artırılması halinde süt imalatçılarının sattıkları ürünün ‘pahalı olması ve satamayacağı’ gerekçesiyle sütü almama ihtimali olduğunun altını çizerek, üretilen koyun-keçi sütüne alım garantisi verilmesi gerektiğine dikkat çekti.
“Hellim fiyatı artar”… Süt İmalatçıları Birliği (SÜİB) Başkanı Mahmut Erden ise, küçükbaş hayvan sütü kullanılmasının hellimin maliyetini yükselteceğini söyleyerek, Orta Doğu’ya ayda bin ton hellim ihracatı yapıldığını belirtti. Erden, artacak olan maliyet ile hellimin pahalı olacağını ve ihracatın düşeceğini ifade etti.
Yeni bir mekanizma beklentisi… Erden, “Yeşil Hat Tüzüğü üzerinden Güney’e, Güney’den de Avrupa’ya hellim satıp satamayacağımız konusu henüz belli değil. 2024 yılının Temmuz ayında Yeşil Hat Tüzüğü ile ilgili bir mekanizma kurulması öngörülüyor ona göre belli olacak. Biz bunu bekliyoruz” ifadelerine yer verdi.
Cemre CEMALİ
Kıbrıs coğrafyasının bir ürünü olarak tescillenen hellimin (hallomiou) ihtiva ettiği süt oranlarıyla ilgili tartışmalar devam ediyor. Rum yönetimi hellim üretiminde 1 Ağustos’tan 1 Şubat’a kadar yüzde 10 olması gereken küçükbaş hayvan sütü oranının yüzde19’ a çıkartma kararı aldı. Güney Kıbrıs, ürettiği hellimi Avrupa’ya ihraç ederken, KKTC’de üretilen hellimin Avrupa’ya satışı süreci henüz tamamlanabilmiş değil. Hellimin ihtiva ettiği süt oranları konusunda da KKTC’de ciddi sıkıntı mevcut.
Ülkemizde küçükbaş hayvan sütünün hellimde kullanım oranı standardın oldukça altında. Ancak KKTC’de üretilen hellim Orta Doğu ülkelerine satıldığı için Avrupa’da aranan standartlara gerek duyulmuyor.
Buna rağmen ürününü Avrupa’ya satmak isteyen Kıbrıs Türk firmaları, bunun için Yeşil Hat Tüzüğü ile ilgili yeni bir mekanizma kurulmasını bekliyor.
Konu ile ilgili KIBRIS’a konuşan Kıbrıs Türk Hayvan Üreticileri ve Yetiştiricileri Birliği Başkanı Mustafa Naimoğulları, ülkedeki küçükbaş hayvan üreticileri mutlu olmadığı için hayvanların sadece yüzde 30’unun süt verimi için sağıldığını, yüzde 70’inin ise sütünün sağılmadan kuzu üretimi için kullanıldığını açıklayarak ülkemizdeki hayvan popülasyonun yeterli olduğuna dikkat çekti.
Naimoğulları, doğru uygulamalar ve destekler ile süt oranının artırılması için mücadele edilmesi gerektiğini ifade ederek “hem küçükbaş hayvancı mutlu olacak hem de hellim tescil standartlarına göre üretileceği için pazarlama noktasında ileri yönelik ivme kazanılacak” vurgusu yaptı.
Süt İmalatçıları Birliği (SÜİB) Başkanı Mahmut Erden, ülkemizdeki süt fiyatlarının pahalılığından şikâyet ederek, mevcut fiyatlarla orta doğu pazarında hızla pazar payı kaybettiklerini söyledi.
Erden, “Polonya ve Macaristan’dan Orta Doğu’ya uygun fiyata Grill Cheese adı altında hellim gidiyor. Biz ise burada inek sütünü pahalıya alırken; bir de bunun üstüne küçükbaş hayvan sütünden hellim yaparsak bunu nasıl pazarlayacağız?” diye sordu.
Naimoğulları: Hellimde küçükbaş hayvan sütü artırılmalı
Hayvan Üreticileri ve Yetiştiricileri Birliği Başkanı Mustafa Naimoğulları, hellim tescili uygulanırken ilk etapta yüzde 51 oranında küçükbaş hayvan sütü, yüzde 49 oranında da büyükbaş sütü olması gerektiğine yönelik şart koyulduğunu ifade ederek daha sonra bu orana ulaşılamayacağının görüldüğünü hatırlattı.
Naimoğulları, Güney’deki süt imalatçılarının hellimin içerisine bu oranda küçükbaş hayvan sütü koyamayacaklarını ve hellimi pazarlamakta zorluk çekeceklerini dile getirdiklerini kaydederek bunun güneydeki hayvan üreticileri ve hellim üreticileri arasında çok büyük tartışmalara neden olduğunu belirtti.
Ülkemizde de hellimin içerisindeki küçükbaş süt oranını arttırmak için uğraş verildiğini ve bu konuda birçok açılımlar yapıldığını söyleyen Naimoğulları, “hala daha bunu başarmış değiliz. KKTC’de hayvan üreticileri ve hükümet olarak ülkemizde hellim üretiminde küçükbaş hayvan sütünü her geçen yıl daha çok artırma eğiliminde olduğumuzu göstermemiz gerekiyor. Gösteremezsek hellim Avrupa pazarında pazarlanamaz” dedi.
Naimoğulları, kuzeyde hellim tesciline 51 oranında küçükbaş hayvan sütü şartının koyulmasının çok da ulaşılabilir bir oran olmayacağını belirterek bu oranın yüzde 30’larda olması gerektiğini kaydetti.
“Yüzde 20’lere çıkarabilmesi için uğraş veriyoruz”
Güney Kıbrıs’ın yıllarca uğraş vermesine rağmen; hellimdeki küçükbaş hayvan sütü oranını şimdilerde yüzde 10’dan yüzde 19’a çıkartılması için karar alındığını ifade eden Naimoğulları, “Bizde ise şu anda bu oran yüzde 7-8’dir. Hellim tescilinde küçükbaş hayvan sütünün artırılması ve ilk olarak yüzde 20’lere çıkarabilmesi için uğraş veriyoruz. Ancak hâlâ belli değil” şeklinde konuştu.
Naimoğulları, Güney’de olduğu gibi Kuzey’de de hellim üretiminde daha fazla keçi ve koyun sütü kullanılmasını desteklediklerini ifade ederek, “Bu oran artırılmazsa hellim tescili kurallarına uyulmadığı için, hellim pazarlanamayacak” vurgusu yaptı.
“Hayvan popülasyonun yeterli”
Bunun için ülkemizdeki hayvan popülasyonun yeterli olduğuna dikkat çeken Naimoğulları, ülkedeki küçükbaş hayvan üreticileri mutlu olmadığı için hayvanların sadece yüzde 30’unun süt verimi için sağıldığını, yüzde 70’inin ise sütünün sağılmadan kuzu üretimi için kullanıldığını açıkladı.
Naimoğulları, ülkemizde hellim üretiminde küçükbaş hayvan sütü oranının artırılması halinde süt imalatçılarının sattıkları ürünün ‘pahalı olması ve satamayacağı’ gerekçesiyle, sütü almama ihtimali olduğunun altını çizerek üretilen koyun-keçi sütüne alım garantisi verilmesi gerektiğine dikkat çekti.
Güney Kıbrıs’ta AB standartlarına göre hellim üretildiğini ve AB ülkelerine satıldığını ifade eden Naimoğulları, ülkemizde şu an tescilin uygulanmadığını ve bu nedenle de herhangi bir kazancın söz konusu olmadığını belirtti.
“Küçükbaş hayvan üreticisi desteklenmeli”
Naimoğulları, bu yönde çok büyük çalışmalar yapılması gerektiğine dikkat çekerek, bu bağlamda; süt üretiminin artırmak için doğru beslenme uygulamalarının sağlanması, hayvan ıslahının ortaya koyulması ve küçükbaş hayvancının gelirinin yüksek olması gerektiğini vurguladı.
Ülkemizde küçükbaş hayvan üreticilerinin memnun olmadığını ve bakamadığı hayvanlarını kasaplara sattığının altını çizen Naimoğulları, süt verimliliğinin arttırılması için üreticiye yem desteği ve damızlıkçı koyunlar için de destek verilmesinin gerekliliğine işaret etti.
Erden: Mekanizma kurulmasını bekliyoruz
SÜİB Başkanı Mahmut Erden, hellimin AB kalite programı kapsamında korumalı menşe belgesine (PDO) geçiş için 2014-2024 yılları arasında 10 yıllık bir süre tanındığını anımsatarak bu sürede hellim üretiminde kullanılan küçükbaş hayvan sütü oranının yüzde 50’nin üzerine çıkarılması gerektiğini hatırlattı.
Erden, söz konusu sürede Güney Kıbrıs’ta küçükbaş hayvan sütünün üretiminin yeterli olmamasından dolayı ek süre talep edildiğini belirterek üreticilerin yüzde 50 oranında küçükbaş sütünü bulamamalarından dolayı AB tarafından geçiş dönemi için güneye yüzde 25 şartını getirildiğini kaydetti.
Küçükbaş sütü mevsimsel olduğu için 1 Şubat’tan 1 Ağustos’a kadar yüzde 25, 1 Ağustos’tan 1 Şubat’a kadar yüzde 10 küçükbaş sütünü olacak şekilde düzenleme yapıldığını söyleyen Erden, şimdi ise 1 Ağustos-1Şubar için geçeli olan yüzde 10 olan oranın yüzde 19’ a çıkartması kararı alındığını ifade etti.
Erden, “Yeşil Hat Tüzüğü üzerinden Güney’e, Güney’den de Avrupa’ya hellim satıp satamayacağımız konusu henüz belli değil. 2024 yılının Temmuz ayında Yeşil Hat Tüzüğü ile ilgili bir mekanizma kurulması öngörülüyor” diyerek ona göre hareket edileceğini belirtti.
Ülkemizde bununla ilgili Avrupa Komisyonu’nun Nisan 2021’de aldığı karardan sonra Kuzey Kıbrıs’ta süt ürünü imalatçılarının, Fransız denetleme kuruluşu olan Bureau Veritas tarafından ülkemizde fabrika denetimlerinin yapılmaya başlandığını ve fabrikaların denetimden geçtiğini açıklayan Erden, ancak bunun Yeşil Hat Tüzüğü üzerinden güneye mal satılabileceği anlamı taşımadığının altını çizdi.
“Hellim 40 yılı aşkın süredir inek sütünden yapılıyor”
Erden, ülkemizde hellimin 40 yılı aşkın süredir inek sütünden yapıldığını, yüzde 4-5 gibi çok az bir miktarda koyun sütü kullanıldığını söyledi.
Hellim üretiminde küçükbaş hayvan sütü kullanılmasının, hellimin maliyetini yükselteceğine dikkat çeken Erden, bugüne kadar böyle bir talep ve pazar olmadığı için bu noktada bir çalışma bulunulmadığını kaydetti.
Erden, AB’ye mal satmak isteyen fabrikaların tescilli hellimin standartlarına göre; ürettiği hellimde yüzde 50’nin üzerinde küçükbaş hayvan sütü kullanmak zorunda olduğuna işaret ederek ülkemizde günlük üretilen süt miktarının sadece yüzde 3-4’ü kadarının küçükbaş hayvan sütü olduğunu vurguladı.
Ülkemizde günlük üretilen süt miktarı hakkında bilgi veren Erden, mevsime göre günlük 350-450 ton arası süt üretildiğini, bunun içerisinde üretilen küçükbaş hayvan sütünün ise 15-20 ton olduğunu ifade etti.
Erden, “Bizim zaten o standartlarda hellim üretebilecek küçükbaş hayvan sütümüz yok” diyerek imalatçıların hellim üretiminde yüzde 50’nin üzerinde keçi koyun sütü kullanmaya başlaması halinde mevcut üretimin günlük 5-10 katına çıkarılması gerekeceğini belirtti.
Bu süt ihtiyacı için de mevcut hayvan popülasyonunun 3-5 katına çıkarılması gerekeceğine dikkat çeken Erden, “ PDO’ya uygun hellim üretmek için ihtiyaç duyulan küçükbaş hayvan sütünü sağlamak için de Lefkoşa’nın sokaklarında da hayvan beslemek gerekecek” dedi.
Erden, hellim üretiminde küçükbaş hayvan sütü oranının artırılmasının hellimin maliyetini yukarı seviyelere çıkaracağını ve hellimi genel tüketim malı olmaktan lüks tüketim malı olmaya iteceğinin altını çizerek böyle olması halinde vatandaşın evindeki hellim tüketiminin düşeceğini belirtti.
“Pahalı olursa ihracat düşer”
Hellimin artacak olan maliyeti ile yapılan ihracatın düşeceğini söyleyen Erden, “Orta Doğu’ya ayda 22-24 konteyner, yani ayda bin ton hellim ihracatı yapıyoruz. Bu şekilde olursa ihracatımız ayda 1-2 konteynere düşer. Çünkü pahalı olur, satamayız. Biz de isteriz PDO’lu Hellim satmayı, ancak Arap ülkelerine yapılan hellim satış fiyatlarına yüzde 40-50 oranında yansıyacak maliyet artışından sonra daha fazla müşteri ve pazar kaybederiz. Bin ton üretim bir anda 50 tona düşer” vurgusu yaptı.
“Süt pahalı”
Erden, ülkemizdeki süt fiyatlarının pahalılığından şikâyet ederek, KKTC’deki imalatçıların Avrupa’dan da Türkiye’den de daha yüksek fiyatlara süt aldığını kaydetti.
Mevcut fiyatlarla orta doğu pazarında hızla pazar payı kaybettiklerinin altını çizen Erden şöyle devam etti:
“Polonya ve Macaristan’dan Orta Doğuya ülkelerine düşük fiyata Grill Cheese adı altında hellim gidiyor ve her geçen gün pazar eriyor. Biz ise burada inek sütünü pahalıya alırken; birde bunun üstüne küçükbaş hayvan sütünden hellim yaparsak bunu nasıl pazarlayacağız? Çözüm olarak, acilen Hayvancıların maliyetlerinin düşürülmesi için Tarım Bakanlığı’nın çalışma yapması ve çiğ süt fiyatlarının dünya ile rekabet edebilir düzeye indirilmesi gerekiyor.
